ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Κλιμάκωση δυσκολίας παρουσίαζαν τα φετινά θέματα των αρχαίων ελληνικών. Το διδαγμένο κείμενο ήταν αναμενόμενο και τα ερωτήματα που τέθηκαν δεν παρουσίαζαν ιδιαίτερες δυσκολίες. Από την άλλη, απαιτητικά και για καλά προετοιμασμένους μαθητές ήταν τα θέματα του αδίδακτου κειμένου. Οι δυσκολίες εντοπίστηκαν κυρίως στο μεταφραστικό και στο συντακτικό κομμάτι, ενώ οι γραμματικές ασκήσεις ήταν σχετικά απλές.
Διδαγμένο κείμενο
Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β – D
Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.»
Μονάδες 10
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων – φράσεων του κειμένου: ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9).
Μονάδες 15
Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί.
Μονάδες 15
Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων;
Μονάδες 10
Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος
Μονάδες 10
Γ. Αδίδακτο κείμενο
Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12
Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.
-----------
ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος
ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους
ἔφη : το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα
πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή
ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους
ἄνδρες : την κλητική του ενικού
αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος
εἰσίτω : το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο
δόξειε : το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου
Μονάδες 10
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων:
αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ (μονάδες 6)
Γ3β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι». (μονάδες 4)
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Α1. Τι λοιπόν; Δεν είναι κι αυτό λογικό, είπα εγώ, και δεν απορρέει αναγκαστικά από όσα έχουμε πει έως τώρα, ότι ούτε οι απαίδευτοι, που δε γνώρισαν την αλήθεια, μπορούν ποτέ να κυβερνήσουν ικανοποιητικά την πόλη ούτε εκείνοι που τους αφήνουν να ασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία; Οι πρώτοι, επειδή δεν έχουν έναν ορισμένο στόχο στη ζωή τους, που πρέπει κυνηγώντας τον να ρυθμίζουν όλες τις πράξεις τους και στον ιδιωτικό και στο δημόσιο βίο τους˙ και οι άλλοι, επειδή δε θα ριχτούν με τη θέλησή τους στη δράση νομίζοντας ότι αν και ζωντανοί ακόμη, είναι εγκατεστημένοι και ζουν στα νησιά των Μακάρων;
Αλήθεια, είπε.
Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πολιτείας, είναι να αναγκάσουμε τις εξαιρετικές φύσεις να φτάσουν στο μάθημα που αναγνωρίσαμε πριν ότι είναι το ανώτερο, δηλαδή να δουν το αγαθό και να πραγματοποιήσουν εκείνη την ανάβαση, και, αφού ανέβουν και δουν αρκετά, να μην τους επιτρέπουμε αυτό που τώρα επιτρέπεται.
Β1.
ἐν παιδείᾳ: ο όρος παιδεία έχει ως αρχική σημασία την ανατροφή, τη διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού, αργότερα όμως, σημαίνει τη γενική – σωματική και εσωτερική – καλλιέργεια του ανθρώπου. Για τον Πλάτωνα, η παιδεία αποτελεί τη στροφή της ψυχής προς την ιδέα του Αγαθού, τη δύσκολη διαδικασία της μετάβασης από το σκοτάδι της άγνοιας προς τη θέαση της γνώσης και της αλήθειας. Η έννοια αυτή συνδέεται άμεσα με την αλληγορία του σπηλαίου, καθώς αποτελεί το βασικό θέμα της. Η μουσική, η γυμναστική, η αριθμητική, η γεωμετρία, η στερεομετρία, η αστρονομία και η αρμονία αποτελούν μαθήματα που βοηθούν την ψυχή ν’ απελευθερωθεί από την ύλη, γιατί απομακρύνει το πνεύμα από τα δεσμά των αισθήσεων. Όσο υψηλά κι αν είναι, όμως, τα μαθήματα αυτά δεν οδηγούν στην ουσία γνώσης˙ αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσω της φιλοσοφίας, με τη διαλεκτική.
ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν: για τον Πλάτωνα οι μόνοι κατάλληλοι για να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της πολιτείας είναι οι προικισμένοι με ικανότητες, οι εξαιρετικές φύσεις (οι βέλτιστες φύσεις). Μόνο αυτοί έχουν την ικανότητα λόγω της χαρισματικής προσωπικότητάς τους να προσεγγίσουν το ύψιστο αγαθό, την απόλυτη αλήθεια και γνώση. Για να πραγματοποιήσουν το στόχο αυτό, πρέπει να ανέβουν την ανηφορική οδό που οδηγεί προς το μέγιστον μάθημα. Η όλη ανάβαση αποτελεί μια πνευματική άσκηση, μια συνεχή αφύπνιση που καταλήγει στον κόσμο των Ιδεών. Παρακολουθώντας την πορεία προς το Αγαθό, διαπιστώνουμε ότι είναι δυνατή η πρόσεγγισή του (ἀφικέσθαι, ἰδεῖν, ἴδωσι), όμως επειδή το Αγαθό είναι η ύψιστη αξία, δεν μπορούν όλοι οι δρόμο (ἀναβῆναι, ἀνάβασιν), γεγονός που υποδηλώνει πόσο δύσκολη είναι η κατάκτησή του.
Β2. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων που είναι ακατάλληλες να διακυβερνήσουν την πολιτεία. Αρχικά, οι απαίδευτοι δεν είναι κατάλληλοι να κυβερνήσουν ικανοποιητικά, διότι δε διαθέτουν το κύριο προσόν δηλαδή την παιδεία, αλλά κυρίως διότι δεν έχουν υψηλούς στόχους για τη ζωή τους και για το δημόσιο βίο. Η πόλη, λοιπόν, δεν μπορεί να διοικηθεί από ανθρώπους από τους οποίους απουσιάζει ο προσανατολισμός σε υψηλές αξίες. Η απαιδευσία δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να θεαθεί την ιδέα της αλήθειας και, κατά συνέπεια, ο απαίδευτος που δε διαθέτει ούτε τις γνώσεις, ούτε και το ανάλογο ήθος, ώστε να ξεπεράσει το ατομικό του συμφέρον, δεν είναι δυνατόν να αναλάβει τα ηνία μιας πόλης.
Από την άλλη, οι πεπαιδευμένοι (όσοι βρίσκονται στον κόσμο των ιδεών) δεν μπορούν επίσης να κυβερνήσουν ικανοποιητικά. Οι άνθρωποι αυτοί είναι απορροφημένοι στις πνευματικές τους αναζητήσεις και γι’ αυτό δείχνουν απροθυμία για πολιτική δράση. Ζουν στην μακαριότητα της καθαρής θεωρίας και έτσι η πολιτική δεν εμπίπτει στα ενδιαφέροντά τους. Αδιαφορούν για την εξουσία, για τις τιμές, για το σεβασμό και την αγάπη των συμπολιτών τους και ο Πλάτων πολύ παραστατικά τους παρουσιάζει σαν να ζουν στα νησιά των Μακάρων. Σύμφωνα με μια λαϊκή δοξασία των αρχαίων, στα νησιά αυτά που βρίσκονταν πέρα από τις στήλες του Ηρακλή, κατοικούσαν άνθρωποι ευσεβείς μέσα σε απόλυτη ευτυχία, γαλήνη και αμεριμνησία. Αυτό δείχνει ότι οι πεπαιδευμένοι μπορεί να διαθέτουν το βασικό προσόν που είναι η παιδεία, ωστόσο η έλλειψη πρακτικών γνώσεων και ο εγκλωβισμός τους στην αδράνεια του θεωρητικού τους βίου, τους καθιστά ανίκανους να αναλάβουν την πολιτική δράση.
Β3. Βλέπε σχολικό βιβλίο, σελ. 102: «Οι κηφήνες συνεχώς πληθύνονται … κάθε είδους ανοσιούργημα».
Β4.
απόρρητος → προειρημένων μονοκατοικία → οἰκιστῶν (ἀπῳκίσθαι)
ντροπαλός → ἐπιτροπεῦσαι προφήτης → ἔφη (ἔφαμεν)
αντιβιοτικό → βίῳ είδωλο → ἰδεῖν (ἴδωσιν)
αποχή → ἔχουσιν βάθρο → ἀναβῆναι (ἀναβασιν, ἀναβάντες,
δυσπραγία → πράττειν (πράττωσιν, καταβαίνειν)
πράξουσι) ανυπόμονος → καταμένειν
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1. Εκείνοι λοιπόν δειπνούσαν στη σιωπή (σιωπηλοί) σαν αυτό να είχε προσταχθεί από κάποιον ανώτερο. Ο Φίλιππος όμως ο γελωτοποιός, αφού χτύπησε την πόρτα, είπε σ’ αυτόν που αποκρίθηκε να ανακοινώσει ποιος ήταν και για ποιο λόγο ήθελε να μείνει (στο σπίτι) και υποστήριξε ότι βρίσκεται εκεί, αφού είχε πάρει μαζί του όλα τα απαραίτητα, ώστε να συμμετέχει σε ξένο δείπνο, ισχυριζόταν όμως ότι και το παιδί ήταν πολύ στενοχωρημένο, γιατί δεν είχε φέρει τίποτα μαζί του και γιατί ήταν νηστικό. Ο Καλλίας λοιπόν, αφού άκουσε αυτά είπε˙ όμως άνδρες, είναι ντροπή να ζηλεύει κάποιος μια στέγη˙ ας μπει λοιπόν μέσα και συγχρόνως έστρεψε το βλέμμα στον Αυτόλυκο προφανώς εξετάζοντας ποιο κατά τη γνώμη εκείνου φαινόταν να είναι το αστείο.
Γ2.
κρείττονος → κρείττονας / κρείττους
ὅ,τι → οὗτινος / ὅτου
ἔφη → φαίη
πάντα → πᾶσι(ν)
φέρειν → ἐνεγκεῖν
ταῦτα → αὖται
ἄνδρες → ὦ ἄνερ
αἰσχρὸν → αἰσχίονι
εἰσίτω → εἴσιθι
δόξειε → ἔδοξε(ν)
Γ3.α.
αὐτοῖς → αντικείμενο στο ἐπιτεταγμένον
τῷ ὑπακούσαντι → επιθετική μετοχή ως έμμεσο αντικείμενο στο εἶπε
διὰ τὸ φέρειν → έναρθρο απαρέμφατο σε θέση εμπρόθετου προσδιορισμού της αιτίας στο πιέζεσθαι
ἀνάριστον → κατηγορούμενο στο παῖδα μέσω του εἶναι
φθονῆσαι → τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση αἰχρόν (ἐστὶ), ετεροπροσωπία.
ἐκείνῳ → δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο δόξειε
Γ3.β. «Εἰσάγγειλον ὅστις εἰμὶ»
άνθρωποι να το κατακτήσουν, παρά μόνο οι χαρισματικοί. Πρόκειται, επομένως, για ένα δύσκολο, δυσπρόσιτο και
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου