ΒΙΑ- ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Προσδιορισμός εννοιών
Με τον όρο επιθετικότητα προσδιορίζουμε την έκφραση εχθρικής διάθεσης
προς το περιβάλλον μας. Συχνά, η διάθεση αυτή μορφοποιείται σε βία,
εγκληματικότητα, ανομία.
Με τον όρο βία εννοούμε κάθε εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς.
Συνίσταται στη χρήση δύναμης για την καταναγκαστική επιβολή σε άλλους.
Με τον όρο εγκληματικότητα προσδιορίζουμε την τάση για διάπραξη
εγκλήματος. Ως νομικός όρος έγκλημα νοείται κάθε πράξη που συνιστά
εκούσια παράβαση γραπτού νόμου και για την οποία προβλέπεται ποινή από
τον ποινικό κώδικα.
Με τον όρο τρομοκρατία δηλώνουμε τη συστηματική χρήση βίας εκ μέρους
ομάδων, οργανώσεων, μειονοτήτων ακόμα και στρατών ή μυστικών
υπηρεσιών με στόχο να εκφοβίσουν λαούς, κυβερνήσεις ή πολιτικούς
αντιπάλους προκειμένου να πετύχουν τους πολιτικούς τους στόχους.
Μιχαηλίδης Μ., Νταουλτζής Γ., Οικονόμου Π., Πανουτσοπούλου Π. Ραβδά Αν., Τσουκαντάς Αριστομένης
- 41 -
Εγκληματικότητα
α. Οι κοινωνικοί λόγοι που οδηγούν στο έγκλημα:
Η κρίση του θεσμού της οικογένειας: οι γονείς υπερεργάζονται => μειώνεται ο
χρόνος συμβίωσης και επικοινωνίας των μελών=> ελλιπής γονεϊκή φροντίδα
και αγωγή και μακροπρόθεσμα στρεβλή ή ανεπαρκής κοινωνικοποίηση των
παιδιών => μένουν έκθετα στις διαβρωτικές κοινωνικές επιδράσεις. Επιπλέον,
οι διαλυμένες οικογένειες, η ενδοοικογενειακή βία, ακόμη και ο
υπερπροστατευτισμός ευθύνονται για την αναπαραγωγή φαινομένων βίας.
Η διαρκής ιδεολογική προβολή της βίας ως μέσου επίλυσης των ανθρωπίνων
διαφορών: Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, ο κινηματογράφος και τα
ηλεκτρονικά παιχνίδια ηρωοποιούν την αντικοινωνική συμπεριφορά και
εξοικειώνουν κυρίως τα άτομα νεαρής ηλικίας με βίαιες συμπεριφορές.
Η επικράτηση μιας κυρίαρχης ιδεολογίας ευνοεί την υλιστική αντίληψη ζωής,
καθώς προβάλλεται το «έχειν» και όχι το «είναι», ενώ παράλληλα το όραμα
για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό γίνεται το βασικό πρόταγμα των
κοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύσσονται σχέσεις ακραίου
ανταγωνισμού και αποθεώνονται το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και ο
«νόμος του ισχυρού».
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής στις μεγαλουπόλεις: Η αποξένωση, η ανωνυμία
και ο εγκλωβισμός στις γκρίζες τσιμεντουπόλεις εντείνουν την αντικοινωνική
συμπεριφορά, δυσχεραίνουν τον κοινωνικό και ποινικό έλεγχο,
ενδυναμώνουν τα αισθήματα ατομικισμού και αμβλύνουν την κοινωνική
συνείδηση.
Η έξαρση του φαινομένου της περιθωριοποίησης: Οι κοινωνικά
αποκλεισμένοι (όπως για παράδειγμα οι χρόνια άνεργοι, οι μετανάστες και
άλλοι) βιώνουν το έντονο χάσμα φτωχών και πλούσιων, αισθάνονται
αδικημένοι και, συχνά, χρησιμοποιούν ως μηχανισμό άμυνας, την καταφυγή,
σε περιθωριακές ομάδες με αντικοινωνική συμπεριφορά.
Η ένταξη των νέων σε παραβατικές ομάδες: Η ομάδα δίνει στα μέλη της μια
ταυτότητα, την αίσθηση αλληλοβοήθειας, της σιγουριάς και της αναγνώρισης
ότι ανήκουν κάπου -στοιχεία σημαντικά όταν αυτά απουσιάζουν από το
οικογενειακό, το σχολικό, το ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον.
_ιδακτικό Υλικό για τους Θεματικούς Κύκλους της Γ’ Λυκείου
42
β. Οι επιπτώσεις για τα άτομα αλλά και για το κοινωνικό σύνολο:
Το άτομο που εμπλέκεται σε παραβατικές ομάδες και συμπεριφορές
_ βιώνει, τις περισσότερες φορές, την περιθωριοποίηση και μια ζωή δίχως
αύριο, προοπτική και όνειρα
_ αποκτά μιαν αρνητική στάση απέναντι στα κοινωνικά δρώμενα
_ αρκετές φορές χάνει την αυτοεκτίμησή του
_ αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της σωματικής ακεραιότητας
_ σε περίπτωση αποκάλυψης και τιμωρίας της έκνομης συμπεριφοράς
ελλοχεύει ο κίνδυνος για διώξεις, ο εγκλεισμός σε σωφρονιστικά ιδρύματα
και ο κοινωνικός στιγματισμός ελλοχεύουν
Για το κοινωνικό σύνολο, οι συνέπειες των φαινομένων βίας είναι ευρύτερες,
καθώς σταδιακά
_ εδραιώνεται ένα κλίμα φόβου, ανασφάλειας, καχυποψίας και
εσωστρέφειας, που οδηγεί σε
_ απώλεια εμπιστοσύνης απέναντι στο συνάνθρωπο αλλά και στο κράτος,
στοιχεία διαλυτικά για την κοινωνική συνοχή
Μιχαηλίδης Μ., Νταουλτζής Γ., Οικονόμου Π., Πανουτσοπούλου Π. Ραβδά Αν., Τσουκαντάς Αριστομένης
- 43 -
γ. Παράγοντες που λειτουργούν ανασταλτικά στη βία
η οικογένεια:
_ εφόσον συμπαρίσταται στις καθημερινές ανησυχίες του νέου, τού ενισχύει
την αυτοπεποίθηση και του μαθαίνει να αυτοκυριαρχείται
_ βασικός στόχος της οικογένειας θεωρείται η ενδυνάμωση του χαρακτήρα
του νέου με αντιστάσεις, αξίες, αρχές και υπευθυνότητα, ώστε να μην
καταφεύγει στη λύση της παραβατικότητας
το σχολείο:
_ εκπαίδευση με ανθρωπιστικό χαρακτήρα που «οπλίζει» το νέο με
ανάλογες αρχές
_ ομαλή κοινωνικοποίηση
_ (αυτο)πειθαρχία
οι πνευματικοί άνθρωποι:
_ με το λόγο τους ευαισθητοποιούν και καταγγέλλουν
_ με τη στάση τους λειτουργούν ως πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς
τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης οφείλουν:
_ να θεσπίσουν μορφές αυτοελέγχου, τηρώντας τον τυπικό και άτυπο
κώδικα δεοντολογίας
_ να περιορίσουν τις εκπομπές που προβάλλουν βίαιες σκηνές σε ώρες
υψηλής θεαματικότητας
_ να μην εκμεταλλεύονται τη βία ως μέσο προσέλκυσης των θεατών
η πολιτεία οφείλει:
_ να εφαρμόζει τη νομοθεσία
_ να επιβάλλει ποινές με πνεύμα ισοτιμίας
_ να συνδυάζει την επιείκεια με τη αυστηρότητα
_ να βελτιώσει το σωφρονιστικό σύστημα
_ να δημιουργήσει χώρους εκτόνωσης και πολιτιστικής υποδομής, ώστε οι
νέοι, κυρίως, άνθρωποι να έχουν δυνατότητες εποικοδομητικής
αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους και να μη βρίσκουν καταφύγιο σε
παραβατικές ομάδες και δράσεις
_ να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά φαινόμενα και τα οικονομικά
προβλήματα, που γεννούν τη βία και την εγκληματικότητα
__