ΙΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Περ. Έψιλον, 26/1/1997 Μια κοινωνία που φθονεί τους νέους Εδώ και λίγα χρόνια, οι δυτικές κοινωνίες ( κοινωνίες φτιαγμένες από και για ενηλίκους) εκφράζουν μια όλο και μεγαλύτερη δυσφορία για τη νεολαία τους. Και πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν να «αναθεωρηθούν» όσες αντιλήψεις υπερασπίζουν το δικαίωμα των νέων στον αυτοπροσδιορισμό και ζητούν την εδώ και τώρα συμμόρφωσή τους στις επιταγές της κοινωνίας και στις επιλογές της οικογένειας. Κατά έναν παράδοξο τρόπο, στα τέλη του 20ου αιώνα ενδέχεται να συμβεί το ακριβώς αντίθετο από ό,τι συνέβη στις αρχές του. Τότε, η μια μετά την άλλη, οι δυτικές κοινωνίες «ανακάλυπταν» ότι μεταξύ παιδικής ηλικίας και ωριμότητας μεσολαβεί μια ενδιάμεση ηλικία, η εφηβεία και η νεότητα, η οποία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και τις δικές της ειδικές ανάγκες. Έως τότε, η νεότητα δεν αντιμετωπιζόταν ως ξεχωριστή περίοδος της ζωής ενός ανθρώπου αλλά ως σύντομος και αναγκαίος προθάλαμος της ενήλικης ζωής του, εποχή κατά την οποία το παιδί «μαθητεύει» στα καθήκοντα που το περιμένουν αμέσως μετά. Οι διαφοροποιήσεις κατά κοινωνικό στρώμα και φύλο δεν αλλοίωναν τη γενική αυτή εικόνα. Η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση γινόταν περίπου αυτόματα, καθώς οι νέοι αναλάμβαναν από νωρίς τις υποχρεώσεις των γονιών τους. Εντοπίζοντας την «ανακάλυψη» της νεότητας στις αρχές του 20ου αιώνα, οι ιστορικοί εξηγούν ότι έως τότε τα παιδιά των 12 ετών θεωρούνταν έτοιμα να εξομοιωθούν με τους ενηλίκους. Ανακαλύπτοντας τη νεότητά, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων που δεν είναι πια παιδιά και δεν έγιναν ακόμα μεγάλοι, οι δυτικές κοινωνίες ανακάλυπταν αίφνης και το φόβο – μήπως το φθόνο; - προς μια φρέσκια κοινωνική κατηγορία που εισέβαλλε στο προσκήνιο της ιστορίας διεκδικώντας το δικαίωμα σε μια χωριστή ταυτότητα. Είναι αλήθεια ότι από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Κι αν οι νέοι όλες αυτές τις δεκαετίες κινήθηκαν και κινούνται αδιάκοπα μεταξύ χειραφέτησης και χειραγώγησης από τους ενηλίκους, κανείς εδώ και χρόνια δεν τολμούσε να αμφισβητήσει την ύπαρξή τους και να τους καταστήσει και πάλι κοινωνικά αόρατους, κάτι μεταξύ υπεραναπτυγμένων παιδιών και ανώριμων ενηλίκων. Κάθε εποχή, ωστόσο, διατυπώνει το δικό της άγχος για τους νέους της, που απορρέει πάντοτε από τον τρόμο τον οποίο νιώθουν οι μεγάλοι για τους εκάστοτε «εξεγερμένους» της νέας γενιάς. «Υπάρχει κάτι το τελετουργικό στο περιοδικό ξάφνιασμα των ενηλίκων κάθε φορά που θα συνειδητοποιήσουν – δύο με τρεις φορές σε κάθε γενιά – ότι η κοινωνία αποτελείται και από νέους», έγραφε ο Ζαν Μορό λίγο πριν από το Μάη του ’68. Έτσι ανακαλύπτεται – ή κατασκευάζεται – το στερεότυπο του επίφοβου και περιθωριακού νέου, του ικανού να κλονίζει τα θεμέλια της κοινωνίας: χίπις, «αριστεριστές» μετά το Μάη, λάτρεις «ύποπτων» μουσικών ακουσμάτων, «άγρια νεολαία» των περιχώρων της σύγχρονης μεγαλούπολης, κ.ο.κ. Έπρεπε πάντως να διανυθεί αρκετή απόσταση για να περάσουν οι δυτικές κοινωνίες από την καταγγελία των νεανικών συμπεριφορών στη γενικευμένη τάση περιορισμού (στην ουσία κατάργησης) της νεολαίας τους. Σήμερα, σε αρκετές δυτικές κοινωνίες γίνεται όλο και σαφέστερη μια τάση που, στο όνομα της σωτηρίας της νεολαίας, επιδιώκει μέτρα που θα την εξαλείψουν ως κοινωνική κατηγορία και θα την μετατρέψουν σε άβουλη και άλαλη περίοδο του κύκλου της ζωής των ανθρώπων , κατά την οποία το άτομο διαθέτει μόνο εγκεκριμένες από τους μεγάλους ελευθερίες. Η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας και η συντηρητική στροφή, που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες αυτές, «εξαφανίζουν» τους νέους και αντιμετωπίζουν τη νεότητα ως απλή παράταση της παιδικής ηλικίας. Σε ένα κλίμα που αντικαθιστά την πολιτική με την ηθικολογία, η φτώχεια, η ανεργία, η παραβατικότητα της νεολαίας «λύνονται» μέσω της ατομικής ενοχοποίησης των ίδιων και των γονιών τους. Το νέο πρότυπο προέρχεται για μια ακόμα φορά από τις ΗΠΑ: τα κοινωνικά προγράμματα για τους νέους καταργούνται και οι γονείς – κυρίως οι μητέρες – θεωρούνται υπεύθυνοι για τα παιδιά τους και καλούνται να διδαχτούν πώς να τιθασεύουν τα «τέρατα» που μεγαλώνουν, μετατρέποντάς τα σε άκακα μεγάλα παιδιά. ΘΕΜΑ 1ο 1.Να γραφεί η περίληψη του κειμένου (25 μονάδες) ΘΕΜΑ 2ο 1. Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα των ακόλουθων φράσεων του κειμένου • το παιδί «μαθητεύει» στα καθήκοντα που το περιμένουν • να τους καταστήσει κοινωνικά αόρατους (2 μονάδες) 2. Να επιλέξετε τη σωστή ερμηνεία των παρακάτω λέξεων: • ενδέχεται α) ενέχεται β) μπορεί γ) υποτίθεται • εξομοιωθεί α) εξισωθεί β) εξοικειωθείγ) εξομαλυνθεί • επίφοβος α) φοβερός β) άφοβος γ) επικίνδυνος • εγκεκριμένος α) ενδεδειγμένος β) αποδεκτός γ) επικριτικός (3 μονάδες) 3. Πώς αντιμετωπιζόταν η νεότητα μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα και ποια είναι η στάση της κοινωνίας απέναντι στους νέους σήμερα; (5 μονάδες) 4.Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (5 μονάδες) 5.Να καταγράψετε τρεις φράσεις από το κείμενο με συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας και να τις μεταγράψετε ώστε να αποδίδεται κυριολεκτικά το περιεχόμενό τους (5 μονάδες ΘΕΜΑ 3ο 1. Σε μια τηλεοπτική συζήτηση κάποιος υποστηρίζει ότι η πρόοδος του κόσμου είναι έργο προηγούμενων γενεών και ότι η αδιάφορη στάση της νέας γενιάς δημιουργεί ανησυχίες για το μέλλον. Να προετοιμάσετε την παρέμβασή σας στη συζήτηση επικεντρώνοντας την επιχειρηματολογία σας σε δύο κυρίως σημεία: α) την άποψή σας για τον κόσμο που παραλαμβάνει η γενιά σας β) την ευθύνη και τη στάση των νέων απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 3ου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. Στο άρθρο αυτό ο συντάκτης αναφέρεται στον τρόπο που η κοινωνία αντιμετωπίζει τους έφηβους. Αρχικά, επισημαίνει πως η αρνητική αντιμετώπιση των νέων από τις δυτικές κοινωνίες τα τελευταία χρόνια μαρτυρεί μια τάση επιστροφής σε αντιλήψεις των αρχών του αιώνα μας. Ουσιαστικά, πάντα δύσπιστες και αμήχανες απέναντι στους νέους, οι κοινωνίες αυτές απαιτούν πλέον πλήρη συμμόρφωσή τους προς τα πρότυπα των ενηλίκων. Έτσι, όμως, τους αρνούνται και τις πιο στοιχειώδεις παραχωρήσεις που απαιτεί η ιδιαιτερότητα της ηλικίας τους. ΘΕΜΑ 2ο 1. α) Το παιδί προετοιμάζεται για τα καθήκοντα που θα αναλάβει ως ενήλικος β) Να μην αναγνωρίσει καμία ιδιαιτερότητα σε αυτήν την ηλικία, και συνεπώς και καμία υποχρέωση απέναντί της 2. ενδέχεται – μπορεί Εξομοιωθεί – εξισωθεί Επίφοβος – επικίνδυνος Εγκεκριμένος - αποδεκτός 3. Μέχρι τις αρχές του αιώνα μας η νεότητα αντιμετωπιζόταν ως μια φάση της ζωής του ανθρώπου χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ανάγκες, που όφειλε να εξομοιωθεί με τους ενηλίκους. Ο αιώνας μας ουσιαστικά σηματοδότησε την «ανακάλυψη» της ηλικίας αυτής ως περίοδο με ιδιαιτερότητες στη ζωή κάποιου, τις οποίες αναγνώρισε και σεβάστηκε. Ωστόσο, η κοινωνία εξακολουθεί να διατηρεί μια αντιφατική στάση απέναντί της 4. Θεματική περίοδος: Εντοπίζοντας την … με τους ενηλίκους Σχόλια : Ανακαλύπτοντας τη νεότητά … χωριστή ταυτότητα Κατακλείδα : Δεν υπάρχει 5. α) η νεότητα … αντιμετωπιζόταν ως σύντομος και αναγκαίος προθάλαμος της ενήλικης ζωής του Η περίοδος της νεότητας θεωρείται ένα μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ενηλικίωση β) από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι πέρασε μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο σημειώθηκαν πολλές και ουσιαστικές αλλαγές γ) θα την μετατρέψουν σε άβουλη και άλαλη περίοδο του κύκλου της ζωής τωνανθρώπων θα επιδιώξουν να περιορίσουν τη δημιουργικότητα, την ορμητικότητα και την επαναστατικότητα των νέων 14 ΘΕΜΑ 3ο Προσφώνηση: Κυρίες και Κύριοι Πρόλογος: Ο άνθρωπος καυχιέται πως έχει αποκτήσει γνώσεις και έχει επιτύχει επιτεύγματα που πριν φάνταζαν αδύνατα → ωστόσο σήμερα ασκείται έντονη κριτική στους νέους → κατηγορούνται για πλήρη αδιαφορία για κοινωνικά ζητήματα και αδράνεια Κυρίως μέρος: Α) Κόσμος σύγχρονης εποχής: • Κόσμος γεμάτος προβλήματα και αντιφάσεις • Έργο των προηγούμενων γενεών → αδιέξοδα, οικονομική – κοινωνική – πολιτική κρίση, αδιαφορία και ανευθυνότητα έναντι νεωτέρων • Παραδείγματα: κοινωνική ανισότητα, κρίση θεσμών, ανεργία Β) Στάση της νέας γενιάς: • Η «αδιαφορία» των νέων είναι αντίδραση στην κατάσταση που επικρατεί, απόρριψη του κατεστημένου • Ευθύνη των νέων για την ανατροπή της κατάστασης αυτής: οικολογική ευαισθησία, ενημέρωση για τα σύγχρονα προβλήματα, άσκηση κριτικής και κινητοποιήσεις Επίλογος: Συμβιβαστική διάθεση και από τις δύο πλευρές → ούτε οι μεγαλύτεροι να καταδικάζουν τη νέα γενιά, ούτε οι νεότεροι να απορρίπτουν συλλήβδην το παρελθόν